هشدار: بیتوجهی به 17 ترفند خوانایی محتوا آسیبزننده است
h1 { color: #333; margin-bottom: 20px; } p { margin-bottom: 15px; } ul { margin-bottom: 15px; padding-left: 20px; } li { margin-bottom: 5px; } خوانایی محتوا یکی از مهمترین عوامل موفقیت هر نوشتهای است. فرقی نمیکند که یک مقاله وبلاگی مینویسید، یک گزارش تهیه میکنید یا یک ایمیل ارسال میکنید، اگر متن شما خوانا نباشد، مخاطب آن را ترک خواهد کرد. در این مطلب، 17 ترفند عملی و کاربردی برای بهبود خوانایی محتوا ارائه میکنیم. با عمل کردن به این موارد، مطمئن باشید که مخاطبان شما به راحتی میتوانند محتوای شما را درک کنند و از خواندن آن لذت ببرند.
- ✔
بهرهگیری از جملات کوتاه و ساده:
از جملات طولانی و پیچیده خودداری کنید. سعی کنید هر جمله یک ایده اصلی را منتقل کند.
- ✔
به کار بردن کلمات ساده و رایج:
از کلمات تخصصی و دشوار که برای مخاطبان عام ناآشنا هستند، دوری کنید. - ✔
تقسیم متن به پاراگرافهای کوتاه:
پاراگرافهای طولانی خواندن را خسته کننده میکنند. هر پاراگراف باید یک موضوع مشخص را پوشش دهد. - ✔
بهرهگیری از عنوانها و زیرعنوانها:
عنوانها و زیرعنوانها به سازماندهی محتوا کمک میکنند و به خواننده کمک میکنند تا سریعاً موضوعات اصلی را پیدا کند. - ✔
به کار بردن لیستها (Bullet Points) و شمارهگذاری:
لیستها برای ارائه اطلاعات به صورت خلاصه و سازمانیافته بسیار مناسب هستند. - ✔
بهرهگیری از فضای سفید (Whitespace):
فضای سفید بین پاراگرافها و بخشهای مختلف متن، به چشم استراحت میدهد و خوانایی را بهبود میبخشد. - ✔
انتخاب فونت مناسب:
فونت خوانا و متناسب با موضوع محتوا انتخاب کنید. فونتهای Serif برای متنهای چاپی و فونتهای Sans-serif برای متنهای آنلاین معمولاً مناسب هستند. - ✔
بهرهگیری از اندازه فونت مناسب:
اندازه فونت باید به اندازهای باشد که خواندن متن راحت باشد. - ✔
بهرهگیری از رنگ مناسب برای متن و پسزمینه:
رنگ متن و پسزمینه باید کنتراست کافی داشته باشند تا خواندن متن آسان باشد. - ✔
ویرایش و تصحیح متن:
قبل از انتشار، متن خود را به دقت ویرایش و تصحیح کنید تا از اشتباهات املایی و نگارشی پاک شود. - ✔
بهرهگیری از تصاویر و نمودارها:
تصاویر و نمودارها میتوانند به درک بهتر مفاهیم کمک کنند و متن را جذابتر کنند. - ✔
بهرهگیری از لحن صمیمی و دوستانه:
سعی کنید با مخاطب خود به زبانی صمیمی و دوستانه صحبت کنید. - ✔
پرسش و پاسخ:
طرح سوالات و دادن پاسخ به آنها در متن، باعث تعامل بیشتر مخاطب با محتوا میشود. - ✔
دریافت بازخورد:
از دیگران بخواهید تا متن شما را بخوانند و بازخورد بدهند.
با رعایت این اصول، میتوانید محتوایی تولید کنید که نه تنها اطلاعات مفیدی را به مخاطب منتقل میکند، بلکه خواندن آن نیز لذتبخش خواهد بود.
1. انتخاب فونت مناسب
فونت یکی از مهمترین عوامل در خوانایی محتوا است. از فونتهای خوانا و متناسب با زبان فارسی مانند ایران سنس، وزیرمتن یا لوتوس استفاده کنید. از فونتهای فانتزی و دشوارخوان پرهیز کنید، زیرا تمرکز خواننده را مختل میکنند. اندازه فونت نیز مهم است. فونت خیلی کوچک یا خیلی بزرگ خواندن را دشوار میکند. اندازه 16 تا 18 پیکسل برای متن اصلی وبسایت معمولاً مناسب است. به ضخامت فونت نیز توجه کنید. فونت خیلی نازک یا خیلی ضخیم میتواند خواندن را خستهکننده کند. وزنهای نرمال و مدیوم معمولاً بهترین انتخاب هستند. در موبایل فونتها را تست کنید و مطمئن شوید به خوبی نمایش داده میشوند. سازگاری فونت با مرورگرهای مختلف را بررسی کنید. بهرهگیری از فونتهای وب (Web Fonts) با لود سریع، تجربه کاربری بهتری را فراهم میکند. 
2. بهرهگیری از فضای سفید
فضای سفید (Whitespace) به فضای خالی اطراف عناصر محتوا اشاره دارد. استفاده صحیح از فضای سفید به خوانایی کمک زیادی میکند. بین خطوط، پاراگرافها و عناصر مختلف صفحه فضای کافی قرار دهید. فضای سفید مانع از شلوغی صفحه میشود و به چشم استراحت میدهد. از فضای سفید برای هدایت نگاه خواننده به سمت عناصر مهم استفاده کنید. فضای سفید به محتوا اجازه میدهد تا “نفس بکشد” و برای کاربر دلپذیرتر باشد. در طراحی ریسپانسیو (واکنشگرا)، فضای سفید اهمیت بیشتری پیدا میکند. فاصلهی بین خطوط (Line Height) را به درستی تنظیم کنید. مقدار 1.5 تا 2 معمولاً مناسب است.
3. پاراگرافهای کوتاه
پاراگرافهای طولانی خواندن را دشوار میکنند و باعث خستگی خواننده میشوند. پاراگرافهای خود را به چند جمله محدود کنید. هر پاراگراف باید یک ایده اصلی را بیان کند. پاراگرافهای کوتاه به خواننده فرصت میدهند تا استراحت کند و اطلاعات را بهتر جذب کند. در موبایل، پاراگرافهای طولانیتر به نظر میرسند، بنابراین کوتاه نگه داشتن آنها اهمیت بیشتری دارد. بهتر است هر پاراگراف نهایتاً 4 تا 5 جمله باشد. با تقسیم کردن متن به پاراگرافهای کوتاه، محتوای خود را جذابتر و قابل هضمتر کنید. از جملات ساده و روان در پاراگرافها استفاده کنید.
4. عناوین و زیرعنوانها
عناوین و زیرعنوانها به خواننده کمک میکنند تا ساختار محتوا را درک کند و به سرعت به بخشهای مورد نظر خود دسترسی پیدا کند. از عناوین و زیرعنوانهای واضح و مختصر استفاده کنید که موضوع هر بخش را به طور دقیق نشان دهند. از سلسله مراتب (Hierarchy) مناسب برای عناوین استفاده کنید (H1, H2, H3, . . . ). عناوین باید از نظر بصری از متن اصلی متمایز باشند (مثلا با بهرهگیری از فونت بزرگتر یا رنگ متفاوت). عناوین را بهینه کنید تا برای موتورهای جستجو جذاب باشند (سئو). از کلمات کلیدی مرتبط در عناوین استفاده کنید. عناوین باید کنجکاوی خواننده را برانگیزند و او را به خواندن ادامه محتوا ترغیب کنند.
5. بهرهگیری از لیستها
لیستها (List) به خواننده کمک میکنند تا اطلاعات را به صورت سازمانیافته و سریع دریافت کند. از لیستهای شمارهدار (Ordered Lists) برای مواردی که ترتیب اهمیت دارد استفاده کنید. از لیستهای نقطهای (Unordered Lists) برای مواردی که ترتیب اهمیت ندارد استفاده کنید. هر مورد در لیست باید مختصر و مفید باشد. از لیستها برای خلاصه کردن نکات کلیدی استفاده کنید. لیستها به شکستن یکنواختی متن کمک میکنند و آن را جذابتر میکنند.
6. بهرهگیری از تصاویر و ویدیوها
تصاویر و ویدیوها میتوانند محتوا را جذابتر و قابل فهمتر کنند. از تصاویر و ویدیوهای با کیفیت و مرتبط با موضوع استفاده کنید. از متن جایگزین (Alt Text) برای تصاویر استفاده کنید تا برای موتورهای جستجو قابل فهم باشند و به افراد دارای معلولیت کمک کنند. ویدیوها را بهینه کنید تا سریع بارگذاری شوند. از زیرنویس برای ویدیوها استفاده کنید تا برای افراد ناشنوا یا کمشنوا قابل دسترس باشند. از تصاویر و ویدیوها برای توضیح مفاهیم پیچیده استفاده کنید. محل قرارگیری تصاویر و ویدیوها را به دقت انتخاب کنید تا به جریان متن کمک کنند.
7. رنگها
انتخاب رنگ مناسب برای متن، پسزمینه و سایر عناصر صفحه بر خوانایی تأثیر زیادی دارد. از کنتراست (Contrast) مناسب بین رنگ متن و پسزمینه استفاده کنید. رنگ مشکی روی پسزمینه سفید یا خاکستری روشن معمولاً بهترین انتخاب است. از رنگهای زیاد در صفحه استفاده نکنید. بهرهگیری از تعداد کمی رنگ به ایجاد یک ظاهر حرفهای و تمیز کمک میکند. رنگها میتوانند احساسات مختلفی را برانگیزند. رنگهایی را انتخاب کنید که با لحن و موضوع محتوای شما همخوانی داشته باشند. به افراد دارای کوررنگی (Color Blindness) توجه کنید و از رنگهایی استفاده کنید که برای آنها قابل تشخیص باشند. در طراحی ریسپانسیو، رنگها باید در دستگاههای مختلف به خوبی نمایش داده شوند.
8. لینکها
لینکها به خواننده کمک میکنند تا به اطلاعات بیشتر در مورد یک موضوع خاص دسترسی پیدا کند. لینکها را به طور واضح مشخص کنید (مثلا با بهرهگیری از رنگ متفاوت و underline). از متن anchor (متن لینک) توصیفی استفاده کنید که به خواننده بگوید به کجا هدایت خواهد شد. لینکهای شکسته (Broken Links) را به طور مرتب بررسی کنید و آنها را اصلاح کنید. لینکها را در یک تب جدید باز کنید تا خواننده از صفحه شما خارج نشود. لینکها را به منابع معتبر و مرتبط با موضوع خود قرار دهید. از لینکهای داخلی (Internal Links) برای هدایت خواننده به سایر صفحات وبسایت خود استفاده کنید.
9. لحن و زبان
لحن و زبان مورد استفاده در محتوا باید متناسب با مخاطب هدف شما باشد. از زبان ساده و روان استفاده کنید. از اصطلاحات تخصصی و پیچیده تا حد امکان خودداری کنید. جملات کوتاه و واضح بنویسید. به گرامر و املای صحیح کلمات توجه کنید. از صدای فعال (Active Voice) به جای صدای مجهول (Passive Voice) استفاده کنید. لحن دوستانه و صمیمی باعث میشود که خواننده احساس راحتی بیشتری کند. محتوای خود را ویراستاری کنید تا اشتباهات گرامری و املایی را برطرف کنید.
10. فاصله بین حروف و کلمات
فاصله مناسب بین حروف و کلمات به خوانایی کمک میکند. فاصله زیاد بین حروف میتواند خواندن را دشوار کند. فاصله کم بین حروف میتواند باعث شود که کلمات به هم چسبیده به نظر برسند. فاصله مناسب بین کلمات باعث میشود که خواننده بتواند به راحتی کلمات را تشخیص دهد. به تنظیمات Kerning و Tracking در نرمافزارهای طراحی توجه کنید. این تنظیمات میتوانند تاثیر زیادی بر خوانایی متن داشته باشند. در زبان فارسی، فاصله بین کلمات اهمیت زیادی دارد و باید به دقت رعایت شود.
11. بهرهگیری از نکات مهم (بولد کردن)
بولد کردن (Bold) کلمات یا عبارات مهم به خواننده کمک میکند تا به سرعت نکات کلیدی را شناسایی کند. از بولد کردن به طور متعادل استفاده کنید. استفاده بیش از حد از بولد کردن میتواند باعث شود که متن شلوغ به نظر برسد. فقط کلمات یا عباراتی را بولد کنید که واقعاً مهم هستند. از بولد کردن برای تاکید بر کلمات کلیدی استفاده کنید. از ایتالیک (Italic) برای تاکید بر کلمات یا عبارات کمتر مهم استفاده کنید. از ترکیب بولد و ایتالیک خودداری کنید، زیرا میتواند باعث شود که متن شلوغ به نظر برسد. از رنگهای دیگر برای هایلایت کردن (Highlight) نکات مهم استفاده کنید.
12. ریسپانسیو بودن (واکنشگرا)
وبسایت شما باید ریسپانسیو باشد، یعنی در تمام دستگاهها (کامپیوتر، تبلت، موبایل) به خوبی نمایش داده شود. فونتها، تصاویر و سایر عناصر صفحه باید در اندازههای مختلف صفحه نمایش به درستی مقیاسبندی شوند. طراحی موبایلفرست (Mobile-First) را در نظر بگیرید، یعنی ابتدا برای موبایل طراحی کنید و سپس برای دستگاههای بزرگتر. از Media Queries در CSS برای تنظیم استایلها بر اساس اندازه صفحه نمایش استفاده کنید. سرعت بارگذاری وبسایت در موبایل بسیار مهم است، زیرا کاربران موبایل معمولاً اتصال اینترنت کمسرعتتری دارند. بهرهگیری از یک فریمورک CSS مانند Bootstrap یا Foundation میتواند به شما در ایجاد یک وبسایت ریسپانسیو کمک کند.
13. اجتناب از دیوارهای متنی
دیوارهای متنی (Walls of Text) بلوکهای طولانی و بدون وقفه متن هستند که خواندن را بسیار دشوار میکنند. با بهرهگیری از پاراگرافهای کوتاه، عناوین، زیرعنوانها، لیستها، تصاویر و ویدیوها، دیوارهای متنی را بشکنید. از فضای سفید به طور موثر استفاده کنید تا محتوا را از نظر بصری جذابتر کنید. به جای ارائه حجم زیادی از اطلاعات در یک بلوک متنی، آن را به بخشهای کوچکتر و قابل هضمتر تقسیم کنید. از اینفوگرافیکها (Infographics) برای ارائه اطلاعات به صورت بصری و جذاب استفاده کنید. از عناصر تعاملی (Interactive Elements) مانند نظرسنجیها و آزمونها برای درگیر کردن خواننده استفاده کنید. محتوای خود را به گونهای طراحی کنید که خواننده بتواند به راحتی اطلاعات مورد نظر خود را پیدا کند.
14. بهرهگیری از اعداد و آمار
بهرهگیری از اعداد و آمار میتواند به محتوای شما اعتبار ببخشد و آن را قابل اعتمادتر کند. اعداد و آمار باید دقیق و قابل استناد باشند. از نمودارها و گرافها (Charts and Graphs) برای نمایش اعداد و آمار به صورت بصری استفاده کنید. اعداد و آمار را در عناوین و زیرعنوانها استفاده کنید تا توجه خواننده را جلب کنید. از اعداد و آمار برای پشتیبانی از ادعاهای خود استفاده کنید. از اعداد و آمار برای مقایسه و تضاد استفاده کنید. اعداد و آمار را به گونهای ارائه کنید که برای مخاطب شما قابل فهم باشند.
15. تست کردن و بازخورد گرفتن
پس از تولید محتوا، آن را تست کنید و از دیگران بازخورد بگیرید. 
از دوستان، همکاران و مخاطبان هدف خود بخواهید تا محتوای شما را بخوانند و نظرات خود را ارائه دهند. از ابزارهای تست A/B برای مقایسه نسخههای مختلف محتوا استفاده کنید و ببینید کدام نسخه بهتر عمل میکند. به نظرات و انتقادات توجه کنید و محتوای خود را بر اساس آنها بهبود بخشید. از ابزارهای تجزیه و تحلیل وب (Web آنالیتیکس) برای بررسی عملکرد محتوای خود استفاده کنید و ببینید کدام بخشها بیشتر مورد توجه قرار میگیرند. به طور مرتب محتوای خود را بهروزرسانی کنید تا اطلاعات آن دقیق و بهروز باشد. تست کردن و بازخورد گرفتن یک فرآیند مداوم است و باید به طور منظم انجام شود.
16. بهرهگیری از ایموجیها
ایموجیها (Emojis) میتوانند به محتوای شما رنگ و روح ببخشند و آن را جذابتر کنند. از ایموجیها به طور متعادل استفاده کنید. استفاده بیش از حد از ایموجیها میتواند باعث شود که متن غیرحرفهای به نظر برسد. از ایموجیهای مرتبط با موضوع محتوای خود استفاده کنید. ایموجیها را در عناوین، زیرعنوانها و لیستها استفاده کنید تا توجه خواننده را جلب کنید. از ایموجیها برای انتقال احساسات و لحن خود استفاده کنید. به تفاوتهای فرهنگی در معنای ایموجیها توجه کنید.
17. بهرهگیری از جداول
از جداول برای نمایش اطلاعات به صورت ساختار یافته و قابل مقایسه استفاده کنید. جداول را به گونهای طراحی کنید که خواندن آنها آسان باشد. از عناوین واضح و مختصر برای ستونهای جدول استفاده کنید. از خطوط افقی و عمودی برای جدا کردن سلولهای جدول استفاده کنید. از رنگهای متضاد برای ردیفها یا ستونهای جدول استفاده کنید تا خواندن آنها را آسانتر کنید. جداول را به صورت ریسپانسیو طراحی کنید تا در دستگاههای مختلف به خوبی نمایش داده شوند. از جداول برای مقایسه ویژگیها، قیمتها و سایر اطلاعات مهم استفاده کنید.
